Biblioteka Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie powstała w maju 1604 r. Głównym źródłem wzbogacania zasobów były poszczególne darowizny prymasów, biskupów i kanoników. Niestety podczas potopu szwedzkiego w 1655 r. doszło do niemal całkowitego zniszczenia majątku seminaryjnego. Gdy w 1718 r. powierzono seminarium opiece Misjonarzy Wincentego à Paulo, rozpoczął się nowy okres świetności. Z tego czasu pochodzi zapis mówiący o najstarszym odnotowanym bibliotekarzu, ks. Andrzeju Prusieckim CM, który nabył dla seminarium książki z katedralnych zbiorów.
W czasach rozbiorów do biblioteki trafiła część książek, które przekazano z klasztorów dotkniętych pruską kasatą. Z czasem zaborcom również udało się zamknąć gnieźnieńskie seminarium, jednak po 11 latach instytucja została reaktywowana. W 1910 r. przy bibliotece powstała czytelnia, w której skatalogowano wszystkie czasopisma, a ich prenumerata w roku 1922 wynosiła aż 57 tytułów. Za czasów ks. Michała Kozala zmieniono system znakowania ksiąg, wymieniono półki, uaktualniono katalog i wprowadzono osiem działów tematycznych, dokonano wymiany bibliotecznej, przeprowadzono prace dotyczące oczyszczenia książek, a biblioteka została rozlokowana w siedmiu pomieszczeniach.
Hitlerowcy w czasie II wojny światowej zajęli gmach seminarium, niszcząc jego wyposażenie i urządzając w nim szkołę policyjną. Księgozbiór trafił do kościoła św. Michała w Poznaniu. Po zakończeniu wojny w podziemiach zrujnowanego kościoła odnaleziono książki, które w większości były w złym stanie, a część już wcześniej rozkradziono. Te które ocalały przetransportowano do Gniezna. W seminarium zaczęto odbudowywać powojenne pomieszczenia i już od września 1946 r. umożliwiono korzystanie ze zbiorów biblioteki.
W 1960 r. według zarządzenia kard. Wyszyńskiego nastąpiła wymiana, między Biblioteką Katedralną, która miała być zbiorem dzieł archiwalnych, a seminaryjną, która miała posiadać dzieła nowsze. W 1962 r. dyrektorem biblioteki został ks. Stefan Fiutak, a rok później ks. Ludwik Gładyszewski, którzy kontynuowali porządkowanie zbiorów. W latach 1967-1983 stanowisko dyrektora obejmował ks. Kazimierz Śmigiel. Przebudował on główne pomieszczenie biblioteki na dwukondygnacyjny magazyn i umieścił w nim książki z wcześniejszych siedmiu pomieszczeń.
Nowy regulamin biblioteki ukazał się już za nowego dyrektora, ks. Tadeusza Hanelta, który stworzył katalog działowy i umożliwił wypożyczanie dzieł pomiędzy bibliotekami. Gdy w 1990 r. ukończono budowę nowego gmachu seminarium, przeniesiono do obszernego pomieszczenia czytelnię. W 1994 r. stanowisko dyrektora objął ks. Maciej Lisiecki, który nawiązał współpracę z Federacją Bibliotek Kościelnych FIDES, w której pełnił trzyletnią kadencję przewodniczącego komisji owej Federacji. Od 2001 r. dyrektorem biblioteki został ks. Paweł Podeszwa, za którego stworzono bazę danych czytelników i rozpoczęto wypożyczanie książek z użyciem kodów kreskowych. Do księgozbioru dołączono część książek po m. in. kard. Wyszyńskim i kard. Glempie.
W 2018 r. abp W. Polak mianował ks. Tomasza Krzysztofiaka nowym dyrektorem biblioteki. W ciągu ostatniego roku udało się umieścić dodatkowe regały, a pomieszczenia biurowe otrzymały nowe wyposażenie komputerowe i techniczne i rozpoczęto uporządkowywanie magazynów, a w październiku 2019 r. ukończono zmianę nowego oprogramowania komputerowego. Obecnie księgozbiór składa się z ok. 55 tys. książek umieszczonych w magazynie głównym, 5 tys. woluminów uporządkowanych tematycznie w czytelni oraz prawie. 2 tys. prac dyplomowych. Biblioteka posiada ponad 800 tytułów czasopism, z czego 70 jest nadal prenumerowanych. Zapraszamy do korzystania z biblioteki osoby duchowne i zakonne, studentów UAM i uczelni gnieźnieńskich, a także mieszkańców naszej archidiecezji.
kl. Piotr Mroczkowski
